Gedenkmozaïek

Antoon Molkenboer, die in 1925 vooral bekendheid genoot door zijn wandbeschilderingen en toneelontwerpen, kreeg pas na enig wikken wegen de opdracht om het ontwerp voor een gedenkmozaïek te maken. In het kerkontwerp van de architecten Cuypers, was voor de hoofdapsis in eerste instantie een fresco-decoratie opgenomen. Pastoor H.J. van de Ven kende Antoon Molkenboer reeds van diens befaamde wandschilderingen in het Sint Franciscus Gasthuis te Rotterdam, die helaas tijdens het bombardement van Rotterdam in 1940 verloren zijn gegaan. Tijdens zijn werk voor de Delftse studentenmaskerade in 1903 was Antoon Molkenboer echter ook al sterk geïnteresseerd geraakt in de Byzantijnse mozaïekkunst. Nadat hij in 1925 de Wereldtentoonstelling in Parijs bezocht had, ging hij zich voornamelijk toeleggen op het ontwerpen en vervaardigen van mozaïekwerkstukken.

Zijn enthousiasme voor mozaïek werkte blijkbaar. In een NRC-krantenartikel uit mei 1927 staat het zo verwoord: “Geestdriftig heeft de kunstenaar zich ervoor gespannen, daarop de bewilliging van de kerkelijke bestuurderen te krijgen. Gewillig zijn ze Molkenboer gevolgd en hun geloof in diens initiatief, talent en volharding heeft aanstekelijk gewerkt. Van alle kanten vloeiden de giften toe om dit nieuwe mogelijk te maken.” Zo koos men dus toch voor een decoratie in mozaïek. Antoon Molkenboer verdiepte zich in de wonderlijke gebeurtenissen die zich in 1848 tijdens een cholera-epidemie in Scheveningen voorgedaan hadden. Na een intensieve studie vervaardigde hij in oktober 1925 zijn eerste ontwerpschetsen, op 1/20 van de ware grootte. Hierna vervaardigde hij op ware grootte de werktekeningen, kartons genoemd. Dit gebeurde in de aula van de parochieschool aan de Cornelis Jolstraat 117, waar, naast zijn echtgenote en drie dochters, een aantal Scheveningse parochianen voor hem poseerden.

 

gedenk

Het gedenkmozaïek

Op de kartons gaf hij nauwkeurig de kleuren en de gewenste zetting van de mozaïeksteentjes aan en hij liet bij verschillende ateliers proefstukken vervaardigen. Na rijp beraad droeg hij de uitvoering van het omvangrijke werk op aan het atelier van Mauméjean Frères te Parijs, waar drie jaar lang door twaalf Italiaanse mozaïekwerkers aan het gehele project is gewerkt. Het gedenkmozaïek heeft een afmeting van 12.00 x 17.40 meter en is het grootste mozaïek in ons land en waarschijnlijk ook het grootste in Europa, benoorden de Alpen. Het gedenkmozaïek is opgebouwd uit circa twee miljoen émail-mozaïek (glasmozaïek) steentjes.

De wonderbaarlijke gebedsverhoring van 1848 is door Antoon Molkenboer als volgt uitgebeeld:

Midden onder: De lijdende mensheid, verstrikt geraakt in de doornen, tussen twee verdorde takken van de levensboom.

Links- en rechtsonder:

Groepen biddende Scheveningers, afgebeeld tegen een gele achtergrond van duinzand. Boven hen een blauw vlak met de rollende golven (branding), de woeste zee en daarboven de dreigende blauwe luchten.

Exact in het midden van het mozaïek:

genezen

Het stralende Heilig Sacrament met de genezen mens

Het stralende Heilige Sacrament (kelk met hostie) in een vlammend vuur van Christus’ liefde voor de mensheid. Direct hierboven een mens die door de kracht van zijn geloof genezen is (lichamelijk en geestelijk). Door de genezende kracht van zijn gebed wordt hij, terwijl hij ondersteund wordt door twee engelen, naar de verrezen Christus opgetild. Christus die triomfeert over de dood (Verrijzenis) die omgeven is door palmen (overwinning) en een opbloeiende levensboom. Dit alles in levendige kleuren en stralend goddelijk goud. De palmen symboliseren de victorie van Christus en de vanaf het stralende Heilige Sacrament weer groener opbloeiende levensboom symboliseert het eeuwig leven.

 

 

 

 

 

Onderaan in het midden achter het hoogaltaar:

In het muurvlak achter het hoogaltaar is een toelichting over die wonderbaarlijke gebeurtenis uit 1848 vastgelegd.

Gedenkmozaïek 7

 

Bovenaan in het midden:

triomf

Triomferende Christus

Hier zie je tussen de twee palmtakken een triomferende Christus, omringd door cirkelvormige banden. Naast de goddelijke gouden stralen is er onder meer een paarse band die het lijden en de overwinning op de dood van Christus uitbeeldt (groene doornenkroon met rode stekels, plus druiven). De buitenste band wordt gevormd door de twee, steeds uitbundiger groen wordende takken van de levensboom, waarmee het eeuwige leven wordt gesymboliseerd.

 

 

 

 

 

Onder het gehele mozaïek: Langs de gehele onderkant van het gedenkmozaïek loopt een horizontale band, waarin een Latijnse tekst is opgenomen. De gehele tekst luidt: Menetoto mirabilium quae fecit ipse dominus Deus noster – Gedenk de wonderbaarlijke dingen die God onze Heer gedaan heeft.

Gedenkmozaïek 8

Uit enkele foto’s van de kartons van dit mozaïek blijkt dat er eerst een tekst in het Nederlands was bedacht en dat men daarna uit twee verschillende Latijnse teksten heeft moeten kiezen.